του Σπύρου Λαμπρινού[2]

Μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η παγκόσμια οικονομία, ως φυσικό αναμενόμενο, διαμόρφωσε μια νέα μορφή λειτουργίας. Το αντίπαλο δέος του κομμουνιστικού μπλοκ, στην 70χρονη επαναστατική του επικράτηση, δεν είχε κατορθώσει να αποφύγει τις βασικές ανθρώπινες αδυναμίες των ηγεσιών του, σε αντίθεση με την συνταγή της μαρξιστικής φιλοσοφίας που το προβλέπει πολύ σοφά και αφού λειτούργησε με τον ίδιο ιμπεριαλιστικό φανατισμό του καπιταλισμού, είχε ως αποτέλεσμα, να χάσει "στα σημεία" καθ' όσον ο δεύτερος "έπαιζε στην έδρα του". Αν δεχθούμε μάλιστα, ας πούμε ως αξίωμα, ότι πολιτική στην πράξη είναι κατ΄ ουσία τα οικονομικά μοντέλα των ηγεσιών και η εφαρμογή των πολιτικών αυτών στις κοινωνίες που καθοδηγούν, γίνεται κατανοητό το εύρος των δυνατοτήτων και των αδυναμιών που προκύπτουν και που είναι ευθέως ανάλογο (το εύρος και το περιεχόμενό του) με τον χρονικό ορίζοντα της εφαρμογής των.  

Η μεταβολή αυτή - που ως βασικό της αίτιο, είχε την σταδιακή ανάπτυξη της μαζικής πληροφορίας σε κάθε μορφή (ανταλλαγές πληθυσμών, κινηματογράφος, τηλεόραση  κ.α.) - διαμορφώθηκε στο τέλος της δεκαετίας του ¨80 και τα αποτελέσματά της τα βιώνουμε εξελικτικά.  Ως γεγονός δεν λειτουργεί αποκομμένα από άλλες ιστορικές αλλαγές που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν και συνιστάμενα, καθορίζουν το μέλλον.  

Συνιστώσα λοιπόν των παραπάνω και με αρωγό την τεχνολογική επανάσταση της πληροφορικής, την επαναστατική λογική του Τρίτου Κύματος[3] η Νέα Οικονομία κινήθηκε στην οδό της Παγκοσμιοποίησης.  Ως ιδεολογία, η Παγκοσμιοποίηση, είναι διαχρονικά η ερμηνεία του ιμπεριαλισμού. Την περίοδο όμως αυτή το κλίμα για την επικράτηση της, είναι ιδεώδες. Οι κοινωνικές αξίες, πρωτίστως, είναι πιο χαλαρές, η αμεσότητα στην πληροφορία  λόγω της συνεχούς ανάπτυξης των μορφών ηλεκτρονικής επικοινωνίας (internet κ.α.), τροποποιεί ακόμη περισσότερο τις παραμέτρους των παλαιοτέρων οικονομιών και κυρίως τα σύνορα δεν έχουν την ίδια έννοια που είχαν στο παρελθόν.  Δεχθείτε σαν δείγμα αυτής της κατάστασης το γεγονός π.χ. ό,τι , οι 300 μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Ε.Ε. εξαρτούν το 20% του συνόλου των πωλήσεών τους από τις Η.Π.Α. Με μέσο όρο  μεικτού περιθωρίου κέρδους, 19% για όλες, μια ακόμη 11^η Σεπτεμβρίου και θα μετράμε νέα θύματα όπως εκείνα των αεροπορικών εταιριών και των εταιριών πληροφορικής που κατέρρευσαν τους τελευταίους 15 μήνες. Στις παραπάνω επιχειρήσεις βασίζει άμεσα (εργαζόμενοι & οι οικογένειες τους) ή έμμεσα (προμηθευτές) το μέλλον του, το 28% των κατοίκων της Ε.Ε.!!![4]  

 Είναι βέβαιο ότι αρκετοί θα θεωρήσουν την πιο πάνω προσέγγιση ως υποταγή και αποδοχή της νέας τάξης. Πιστεύω όμως ότι ιστορικά δεν είναι δυνατόν κανείς να αντιδράσει ανταγωνιστικά στην δυναμική του φαινομένου, αλλά  μόνο παρελκυστικά να διαμορφώσει κάποιους από τους κανόνες που θα επηρεάσουν τον δικό του χώρο προς το θετικότερο. Δεν είναι ασφαλώς λύση - ούτε και εφικτό πλέον - να απομονωθεί μια οικονομία και η κοινωνία που την εφαρμόζει, για να αποφύγει τις αλλαγές που ήλθαν και έρχονται. Όπως και στις πολεμικές τέχνες, εδώ ισχύει το αξίωμα, πως: "Την δύναμη μη επιχειρείς να την σταματήσεις. Εκμεταλλεύσου την φορά της ώστε να της αλλάξεις πορεία προς όφελός σου" .  

Μέσα σε αυτό το νέο περιβάλλον εμφανίζονται χώρες και λαοί που τις τελευταίες δεκαετίες «έπαιζαν» στην άλλη πλευρά και αξιοποιούν σήμερα το παραπάνω αξίωμα. Το Βιετνάμ, η Καμπότζη και κυρίως η Κίνα. Ειδικά η τελευταία εκ παραλλήλου με το Ινδικό μοντέλο των υπηρεσιών της πληροφορικής αλλά με πιο συμπαγή εμπορικά χαρακτηριστικά, απορροφά πολλαπλάσιες δευτερογενείς δραστηριότητες από όλες όσες απορρόφησε η υπόλοιπη ασιατική τίγρης. Και το κυριότερο είναι ότι μπορεί να απορροφήσει, και θα το κάνει στο μέλλον, ακόμη πολύ-πολύ περισσότερες. Ο, μόλις προ ολίγων εβδομάδων, νέος Γ.Γ. της Κίνας, ακολουθεί πιστά την γραμμή της ηγεσίας  που διαδέχθηκε.  

Ιστορικά, το άνοιγμα της Κινεζικής οικονομίας, λίγο μετά την λήξη του πόλεμου στο Βιετνάμ, έδωσε σταδιακά στην ηγεσία της, την δυνατότητα να προσαρμόζεται στον καπιταλιστικό ανταγωνισμό χωρίς να καταρρεύσει όπως ο Σοβιετικός χώρος. Η Κινεζική οικονομία απορροφά μικρές και αναλώσιμες δόσεις καπιταλισμού και εκμεταλλεύεται την ανταγωνιστική της δύναμη στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, διαθέτοντας τα χαρακτηριστικά που συνάδουν απόλυτα στο προφίλ της κιτρίνης φυλής (πειθαρχία, εργατικότητα). Και όλα αυτά (για να μη θεωρηθεί ότι ωραιοποιείται η κατάσταση) με την αξιοποίηση των ειδικών εξουσιών του καθεστώτος.  

Ανεξάρτητα όμως από το πώς, το ερώτημα είναι το πόσο σημαντική στην παγκόσμια οικονομία και ειδικά για την νεοπαγή ως προς την μεγιστοποίηση και την διάρθρωση της (όπως έχει διαμορφωθεί ως σήμερα) Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτή η εξέλιξη.  

Η οικονομία της Ε.Ε. συνθέτει σήμερα 25 κράτη, πλήθος διαφορετικών κοινωνικών τάσεων,  κεκτημένα και συνήθειες που κατά πλειονότητα διαμορφώθηκαν από τους ίδιους τους λαούς που την απαρτίζουν και δεν είναι επίκτητα ή δοτά ώστε να είναι ξένα προς το θυμικό τους, ήτοι, μια σειρά χαρακτηριστικών ώστε να αναγορεύουν τον ευρωπαίο, σε ιδανικό δείγμα γήινου πολίτη,  που καλύπτει τα περισσότερα στοιχεία μιας ώριμης πολιτικής φυσιογνωμίας. Παρόλα αυτά όμως τα περιθώρια αντίδρασης του στην  Παγκοσμιοποίηση είναι μικρά. Το ίδιο το σύστημα που υποστηρίζει λειτουργεί εις βάρος της οικονομικής του υπόστασης ανασυνθέτοντας συνεχώς το εισόδημα και διευρύνοντας την ψαλίδα μεταξύ του πληθυσμού του. Παράλληλα ώριμες οικονομίες όπως αυτή των Η.Π.Α. δεν στρέγει τόσο εύκολα να δώσει στον ανερχόμενο ανταγωνιστή της, ελεύθερο χώρο. Έτσι μάλλον εκμεταλλεύεται τις τωρινές αδυναμίες της (εφαρμογή ευρώ - διεύρυνση - ύφεση στην Γερμανική Οικονομία) ή τις προκαλεί, ενώ δεν χάνει ευκαιρίες να δημιουργεί ευρύτερες αρνητικές προϋποθέσεις (πετρέλαια Ιράκ).  

Δυνητικά λοιπόν το κέντρο βάρους της παγκόσμιας βιοτεχνικής και βιομηχανικής παραγωγής μετακινείται σε περιβάλλοντα μειωμένου κόστους και ελαστικού επιπέδου ασφάλειας και ποιότητας.  

Η εξέλιξη αυτή είναι προϊούσα και θα την ακολουθήσει περίοδος ανάπτυξης και ωρίμανσης ανάλογης με το μέγεθος του εργατικού δυναμικού της τεραστίας αυτής χώρας (της Κίνας) αλλά και των άλλων χωρών της νότιας Κεντρικής Ασίας και όσων πιθανών άλλων χωρών όπου γης θα αποδεχθούν το Παγκοσμιοποιημένο Μοντέλο, άρα θα είναι σχετικά μακροχρόνια και ασφαλώς πολύ αρνητική για τις ώριμες οικονομίες της Ε.Ε.  

Οι πλέον απαισιόδοξοι εκ των επαϊόντων οικονομικών συντακτών (σε περιοδικά διεθνούς οικονομικού ενδιαφέροντος, report εταιριών οικονομικής ανάλυσης διεθνών οίκων και αλλά έντυπα που λίγο-πολύ όλοι όσοι ασχολούμαστε έχουμε διαβάσει) εκφράζονται εντελώς απαισιόδοξα για την οικονομία της Ε.Ε. Όμως δυνατότητες αντίδρασης αναζητήθηκαν και αναζητούνται σε τομείς πρωτόγεννους παραγωγής, μεταποίησης και υπηρεσιών που είναι ενδημικές και δεν υπάρχουν σε αυτές περιθώρια εισαγωγικής παρέμβασης ή εξαγωγής των μονάδων υποστήριξης τους. Τα μέτρα ή μάλλον, τα αντίμετρα, γιατί ως τέτοια λογίζονται, αφορούν τον τουρισμό που έχει ήδη δεχθεί πίεση, τα αγροτικά προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας, την παραγωγή και μεταποίηση προϊόντων (τροφίμων και άλλων) τεχνολογίας και βιοτεχνολογίας που δεν επιδέχονται εκπτώσεις σε HACCP (πρωτογενής ποιότητα) και σε ISO (παραγωγική ποιότητα).  

Οι Έλληνες ως τμήμα της Ε.Ε. συμμετέχουμε στην μεγάλη πορεία της Ευρωπαϊκής ενοποίησης.  Αντλήσαμε, στην πορεία αυτή, κονδύλια αναδιάρθρωσης και ανάπτυξης της υποδομής μας, χωρίς όμως να εκμεταλλευτούμε ουσιαστικά τις ευκαιρίες.  Σε πρόσφατο άρθρο του, που δημοσιεύθηκε στον τοπικό τύπο, ο διευθυντής της  ΑΝ.ΗΜΑ κ. Δ. Ροδοβίτης, απλά και εμπεριστατωμένα κατέγραψε την πορεία αυτή υπογραμμίζοντας τις λανθασμένες επιλογές. Ασφαλώς το κύριο βάρος αναλογεί στην κεντρική εξουσία. Δεν έχει όμως πια αξία να το συζητήσουμε. Διέξοδος και ευκαιρία τώρα είναι, η πλήρης εκμετάλλευση των τελευταίων πόρων (Γ' ΚΠΣ) αλλά κυρίως η προσωπική ευθύνη του καθενός από εμάς στον χώρο της εργασίας του από εδώ και στο μέλλον.  Στην περιοχή μας τουλάχιστον, στην Ημαθία, που δέχθηκε συντριπτικά το βάρος της αλλαγής αυτής,  λόγω των ειδικών οικονομικών συνθηκών με τις Βαλκανικές χώρες, αποδείχθηκε τα τελευταία χρόνια ότι μπορούμε με ελάχιστα κονδύλια και χωρίς ουσιαστική άνωθεν βοήθεια να επιτύχουμε αρκετά. Πραγματοποιήθηκαν έργα υποδομής σε δημόσια κτίρια και στις συγκοινωνίες. Βελτιώθηκαν υποδομές του αγροτικού τομέα. Και δεν είναι επιτυχία μόνο της τοπικής πολιτικής ηγεσίας. Ανήκει σε όλους όσους εργάστηκαν στον δικό τους προσωπικό χώρο. Γιατί παράλληλα έγιναν προσπάθειες επιχειρηματικής ανάπτυξης σε διάφορους τομείς από επιχειρηματίες και συνακόλουθα από εργαζόμενους. Επιχειρήσεις στον τομέα του ξύλου, του πλαστικού, της κλωστοϋφαντουργίας, του κρασιού των οπωροκηπευτικών των φρούτων και της διατροφής που πέτυχαν υψηλούς στόχους. Όμως μπορούμε, πολύ περισσότερα όλοι μαζί. Αρκεί να ενεργοποιήσουμε και πάλι αυτό που πάντοτε διαθέταμε. Το φιλότιμο, το εμπορικό πνεύμα, την αναπτυξιακή προοπτική.  

Ας κλείσουμε έχοντας στην σκέψη μας μια ακόμη παράμετρο. Η ανάπτυξη της περιόδου αυτής ανήκει εν πολλοίς στο όραμα του 2004. Το όνομα του είναι η ημερομηνία λήξεως του και η αυλαία του θα μας βρει μπροστά σε μια σημαντική εξέλιξη που αφορά το Ευρωπαϊκό μας σπίτι. Οι 10 νέοι Ευρωπαίοι εταίροι που σε λίγους μήνες υπογράφουν επίσημα την εισαγωγή τους στον κύριο προθάλαμο, διαθέτουν τα προσόντα και θα έχουν εκμεταλλευτεί ήδη τουλάχιστον 24 μήνες διαρθρωτικών παρεμβάσεων που τους αναλογούν μέχρι τότε. Το 2005 απέχει μόνο 2 χρόνια από σήμερα και περνάνε γρήγορα.  

Καλή χρονιά  το 2003, υγεία  και καλή πρόοδο σε όλους.